Ελλάδα 2015: από τη θεωρία παιγνίων στην οικουμενική γελοιοποίηση
Διαλέγοντας αφήγηση ήττας
Οι μύθοι, τα παραμύθια, οι παροιμίες, τα θεατρικά σενάρια, τα παιχνίδια συμπυκνώνουν τα κοινά μεταξύ των ανθρώπων ήθη στο επίπεδο του συμβολισμού. Οι συνθέσεις αυτές τυποποιούν μοτίβα συμπεριφοράς όπως επιθετικότητα, υποχωρητικότητα, αλληλεγγύη, φύλαξη, αντιπερισπασμός κλπ. προς επίρρωση τον εκάστοτε ηθών. Σε αυτή τη λειτουργία εντάσσονται και σύγχρονες τυποποιητικές προσεγγίσεις όπως είναι τα παιχνίδια που μελετά η θεωρία παιγνίων.
Η μάχη των φύλων, οι κοινόχρηστοι χώροι, το δίλημμα των φυλακισμένων, το περιστέρι και το γεράκι της θεωρίας παιγνίων βρίσκονται στην ίδια αφηγητική διαδρομή που ξεκινά με τον ψεύτη βοσκό, την αλεπού και τα σταφύλια, τη χελώνα και το λαγό, το τζίτζικα και τα μυρμήγκια του Αισώπου. Η χρησιμότητά τους είναι χρονικά αμφίδρομη ως αναλυτικό ιστορικό και συνθετικό στρατηγικό εργαλείο, των νικών και των ηττών που συνέβησαν και που αναμένονται.
Το περιστέρι και το γεράκι
Ως χαρακτήρας στρατηγικού παιγνίου, το περιστέρι, που ανέκαθεν διακρίνονταν για το υποχωρητικό τους ήθος, συγκρίνεται με το γεράκι στο αντίστοιχο παιχνίδι (Hawk and Dove) που αποτελεί κλασσικό θέμα των ζωολόγων που ασχολούνται με την ηθολογία. Σήμερα είναι περισσότερο γνωστό ως το παιχνίδι της κότας (Chicken game), που όπως τα περισσότερα πτηνά προτιμούν την αποφυγή της σύγκρουσης, δεδομένου ότι η μετακίνηση τους δεν αποτελεί μείζον πρόβλημα.
Το παιχνίδι της κότας πήρε το όνομά του από ένα λούμπεν παιχνίδι ανεπρόκοπων νεαρών που γκαζώνουν τα οχήματά τους σε τροχιά σύγκρουσης ή αυτοκτονίας προς ανάδειξη της παρεκκλίνουσας «κότας» ή της απαρέγκλιτης ανοησίας.
Από τη θεωρία στην πράξη
– Η αφήγηση της κότας
Και ναι είναι αυτό που έπαιξε ο Βαρουφάκης με τη γνωστή επιτυχία. Ο Τσίπρας καθόταν στο τιμόνι. Ο Βαρουφάκης στο πίσω κάθισμα αντί για σύγκρουση, είδε τον Τσίπρα να πατάει φρένο. Αμέσως μετά σηκώθηκε ατσαλάκωτος από το πίσω κάθισμα και τον λοιδορούσε εκ του ασφαλούς για την ατολμία του να φουντάρει το όχημα.
Θα πρέπει βέβαια να σημειώσουμε πως το παιχνίδι απαιτεί δύο οχήματα που θα ρισκάρουν, αλλά εμείς επειδή ήμασταν ενθουσιώδεις το παίξαμε μόνοι μας…
– Η αφήγηση της απονενοημένης κότας
Δεν παίξαμε δηλαδή ακριβώς το παιχνίδι της κότας, όπως παπαγάλιζαν Αμερικάνοι νομπελίστες για χάρη των αντιγερμανικών συμφερόντων. Διότι δεν διακυβεύεται η αμοιβαία ανοησία όταν ο ένας από τους δύο οδηγεί νταλίκα και ο άλλος βέσπα.
– Η αφήγηση της προδομένης επανάστασης
Λίγοι συμφώνησαν ότι δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μία μονομερής ανοησία. Οπωσδήποτε η επένδυση της πραγματικότητας με το ένα ή το άλλο φόρεμα είναι ζήτημα πίστεως. Άλλοι είδαν προδοσία, άλλοι δειλία, άλλοι ατυχία. Παραλλαγές με κοινό παρονομαστή μια συλλογική ψυχιατρική ψευδαίσθηση τύπου παντοδυναμίας.
– Η πατρική αφήγηση (δεν πειράζει το παιδί, θα μάθει)
Κάποιοι πάλι δικαιολόγησαν τον “καπετάνιο” γιατί ήταν λέει άπειρος ή είχε καλές προθέσεις (στου κασίδη το κεφάλι…). Δεν μας εξήγησαν βέβαια τι φταίνε οι υπόλοιποι για την άγνοια των αφελών.
– Από την πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλα (αφήγηση)
Και ενώ κάποιοι επαναστάτες ζούσαν όνειρο θερινής νυκτός με το 60% του όχι, αποδείχθηκε πως το 57% ψήφισε όχι εννοώντας ναι! Το όχι σήμαινε όχι για το 40% που ψήφισαν τελικά ναι (!) συν τη μειοψηφία που ψήφισε ΛάΕ στις επόμενες εκλογές, που ως η μόνη εύθικτη αποδείχθηκε και η μόνη πραγματικά προδομένη. Έτσι έμεινε μόνο το 3% των «επαναστατών» να αναλάβει τον άχαρο ρόλο να καλλιεργήσει τον μύθο της φανταστικής προδοσίας ενός φανταστικού λαού.
Εδώ πρέπει να σημειώσουμε πως και το ΚΚΕ διέγνωσε σωστά την καταφατική κατάληξη του όχι, αποφεύγοντας όμως να την εκθέσει ή περιπαίξει ψηφίζοντας όχι, όπως οι άλλοι επαναστάτες παντός καιρού. Με το ψηφοδέλτιο του άκυρου όχι(!) κατόρθωσε τις δύο αρνήσεις της καταφάσεως, ίσως γιατί κατά βάθος προτιμούσε το ναι (δεν είναι κακό)…
Το υπόλοιπο 57% ακόμα ψάχνει αφήγηση ήττας υπό τον κομαντάντε κικιρίκου. Ποτέ δεν είναι αργά, συνέβη και με το ΠΑΣΟΚ.
Το παιχνίδι του αναξιοπαθούντα
Δεν ήταν αυτό που κάναμε στον Σόιμπλε.
Κανένας σκηνοθέτης δεν θα δυσκολευόταν να αναθέσει τους ρόλους του γερακιού και του περιστεριού στην Ελλάδα και την Γερμανία. Αδιαμφισβήτητα κερδίσαμε τη σφραγίδα του πουλερικού, όχι όμως σε στρατηγικό παίγνιο αλλά σε κωμωδία.
Δεν είναι μόνο η αδυναμία αλλά και το θράσος, η φορτικότητα και οι κουτσουλιές που ταιριάζουν με το ρόλο μας. Περισσότερο όμως η εξοικείωση με τον εξευτελισμό. Αυτόν που κάνει τα περιστέρια των πόλεων να γλιτώνουν από τις ρόδες των αυτοκινήτων χάρη στο έλεος των οδηγών.
Κάποιοι μίλησαν για πληρωμένους…
Καθώς φαίνεται οι Ευρωπαίοι δεν θέλησαν να λερώσουν τα χέρια τους με μια λιωμένη μύγα ή ένα περιστέρι, που δεν θα ξέρουν στη συνέχεια και που να θάψουν. Προσποιούμενοι την αθώα περιστερά, δοκιμάσαμε το παιχνίδι της κότας και τελικά τη γλιτώσαμε χάρη στην τακτική της ρυπαρής μύγας. Και αν αυτό νοείται ως νίκη για μία μύγα δεν ισχύει το ίδιο για μια κοινωνία.
21 Ιανουαρίου 2016
thpantel στο enteuthen.gr
[1] : http://www.nytimes.com/2015/02/06/opinion/a-game-of-chicken.html?_r=0
[2] : https://enteuthen.gr/2015/11/25/ψεκολογία-και-ορθολογισμός
[3] : https://www.902.gr/sites/default/files/MediaV2/migrated/diakirixi_kke_dimopsifisma_0.pdf
[4] : https://pandiera.gr/απαράδεκτη-τοποθέτηση-του-κκε-για-το-δ/
[5] : https://www.902.gr/sites/default/files/MediaV2/migrated/protash_kke_gia_ektyposh_0.pdf